Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de çok yaygın olarak görülen bulaşıcı ektima (Contagious echtyma) hastalığı, koyun ve keçileri etkileyen, kuzu ve oğlaklarda çoğunlukla ölümcül olabilen, zoonoz viral bir deri hastalığıdır.
Ektima hastalığı; çoğunlukla genç hayvanları etkileyen, koyunların ve keçilerin bulaşıcı bir dermatitidir.
Hayvanların burun ucu, dudak ve ayaklarda; bazen de erişkin koyunların memelerinde kabuklu papüller ile karakterize Viral bir hastalıktır. Bulaşıcı ektima hastalığının diğer adı Ecthyma contagiosa ovis et capri’dir. Hastalığın etkeni, Poxviridae familyasının üyesi olan Parapoxvirus’tur.
Zoonoz bir hastalık olan ektima; enfekte hayvanların dökülen yara kabukları ve temas yolu ile sürüdeki diğer hayvanların ve insanların hastalanmasına neden olur.
Zoonoz ve bulaşıcı ektima hastalığı insanda direk temasta, sürüde hayvandan hayvana direkt temasla veya enfekte ağıl, ahır, otlak, çobanlar, araç ve gereçlerle indirekt olarak bulaşır. Virüs, ortamdaki kuru sıcağa karşı oldukça dirençlidir. Laboratuvarda 12 yıl sonra kurumuş kabuklardan izole edilebildiği bildirilmiştir. Ayrıca gliserol ve etere karşı dirençlidir.
Virüs, çoğunlukla ağız mukozasından, ağız, dudak, dil çevresinde, ağız içinde ve laktasyondaki keçi ve koyunların meme başlarında bulunur.
En sık ağız, dudak, dil çevresinde, ağız içinde görülür. Ayaklarda gözlemlenen yaralar hayvanda topallığa neden olur. Seyrek olarak meme, vulva ve anüste görülebilir. Başlangıçta kızarık papüller şeklinde ilerleyen evrelerde kabuklanma ve siğil görünümlü kitleler şeklinde karakteristik lezyonlar görülür.
Ektima hastalığı, süt emen enfekte yavrudan ağız yoluyla annenin meme dokusuna bulaşır.
Süt emme dönemindeki hayvanlarda ağır seyredebileceği bildirilen ektima (Ecthyma contagiosum) hastalığının, eşeysel olgunluğa ulaşmış hayvanlarda da ağır olarak şekillenebileceği görülmüştür. Koyunlarda meme başlarında oluşan lezyonlar, zaman zaman gangrenli mastitis meydana getirebilir.
Meydana gelen yaralar nedeniyle enfekte hayvanın genel sağlık durumunda kötüleşme ve iştahsızlık görülür.
Deri lezyonları ağrılıdır. Virüs esas olarak, dudak ve burun delikleri çevresinde akut püstüler lezyonlara neden olur lezyonlar karakteristiktir. Diğer klinik belirtiler arasında iştahsızlık, salivasyon, topallık, ateş, ishal ve pnömoni bulunur.
Hayvanlarda enfeksiyon kaynaklı verim düşüşü ciddi ekonomik kayıplara yol açar.
Çoğu zaman memede ağrılı lezyonların olması durumunda, süt sağımını ya da yavruyu emzirmeyi etkilemekte, enfekte olmuş hayvanlarda verim kaybı görülmekte ve salgından etkilenen çiftliklerde ekonomik kayıplara neden olmaktadır.
Bulaşıcı ektima hastalığı, genç ve yeni doğan hayvanlarda ölümcül olabilir.
Hastalığın morbiditesi %100’e kadar yükselebilir. Fakat sekonder bakteriyel enfeksiyonlar, immun sistem baskılanması veya eşlik eden başka hastalıklar öz konusu olduğunda mortalite %20-50’ye kadar çıkabilir. Koyun ve keçiler hastalığı kendi kendine atlata bilirler fakat yeni doğan kuzu ve keçilerde hastalık ağır ve ölümcüldür.
Ektima tespit edilen hayvanların sürüden ayrılması gerekmektedir.
Enfeksiyon sürüde hayvandan hayvana direkt temasla veya enfekte ağıl, ahır, otlak, çobanlar, araç ve gereçlerle indirekt olarak bulaşır. Bulaşıcı ektima görülen sürülerde sağlıklı hayvanlar karantinaya alınmalıdır. Hastalıkta bulgular görülmeye başlandığında acil aşılama yapılması gerekmektedir.
Ektimaya bağlı kayıplar, ancak düzenli aşılamayla engellenebilir.
Dollvet’in kullanıma sunmuş olduğu canlı ektima aşısı Orfdoll, koyun, kuzu, keçi ve oğlaklarda kullanılır. Aşı, 1 haftalıktan itibaren her yaştaki hayvana uygulanabilir. Aşının bağışıklık süresinin maksimum 12 ay olması nedeniyle, her yıl aynı dozda tekrarlanması önerilir. Hastalık çıkan yerlerde doğumdan hemen sonra, koruyucu amaçla ise doğumların tamamlanmasının ardından her yaştaki kuzu ve oğlaklara toplu olarak yapılmalıdır. Hastalık tespit edilen hayvanlar sürüden ayrılmalı, geri kalan hayvanlar aşılanmalıdır.
